Pareto Analizi
80/20 KURALI
19.yy da ilk kez İtalyan ekonomist Vilferodo Pareto tarafından ekonomik refahının ölçülmesinde kullandığı bir yöntemin birçok alanda kullanılacağını gözlemlemiştir.1940–50 yıllarında ise pareto prensipleri olarak adlandırılmıştır.
Pareto analizi problemin nedenlerini önem derecesine göre sıralayarak problemi en çok etkileyen nedeni iyileştirmeye yarayan bir çubuk grafiğidir. Bu bakımdan pareto analizi problemi doğrudan çözme aracı olmaktan çok hangi problemin çözüleceği kararının verilmesinde kullanılır.
80/20 kuralı ya da ABC analizi denilen pareto analizi, %20 önemli azınlık ile %80 önemsiz çoğunluk arasındaki dengesizliği gösterir. Şu şeklide açıklamak gerekirse küçük ve basit görünen bir neden problemi en çok etkiler geriye kalan nedenler ise sadece kalabalık eder. Bu durumda problemi en çok etkileyen neden iyileştirilmelidir.
Günlük hayatta gözlemlediğimiz de sonuçların %80’ini eylemlerin %20’si, belirlemektedir. hataların %80' i sonuçların %20'sini oluşturmaktadır. Bir kaç örnek vermek gerekirse;
- sınavda tüm konulara çalışırız ama 80 puanlık soru bir konudan çıkmıştır. (önemli azınlık)sınavdaki 20 puanlık soru ise diğer tüm konulardır. (Önemsiz çoğunluk)
- “Yaptığın işlerin %20’si %mutluluğunun %80’nini oluşturmaktadır.”
- “Dünya nüfusunun %20'si toplam zenginliğin %80'ine sahiptir.”
- “Kazaların %80'ine sürücülerin %20 si neden olur.”
- Stok yönetiminde bulundurulması gereken envanterin önem ve aciliyetini belirlerken
- Kalite kontrolde üretim sonrasında en çok kusurlu ürünleri ve o prosesteki kusurları azaltırken(hata-kusur oranı)
- Sistem analizi ve tasarımı çalışmalarında önceliklendirme ile problem belirlenirken
- İşletme maliyet analizinde getirin çoğunun elde edilmesinde daimi müşterilerin olduğunu açıklarken “toplam cironun %80'i müşterilerin%20'sinden elde edilmiştir.” gibi durumlarda pareto analizi kullanılmaktadır.
UYGULAMA
Bir firmayla ilgili gider kalemleri verilmiştir. Firma işletmenin giderlerinde iyileştirme yapmak istiyor, hangi gider kalemlerine ağırlık verilmesi gerektiğine bakalım.
Pareto Analizi Adımları
#Önce gider kalemleri belirlenerek, büyükten küçüğe doğru sıralanır.
# Sonra giderleri toplam içindeki yüzde % payları bulunur.
#Giderlerin kümülatif toplamları ve kümülatif %’ler hesaplanır.
# Bu aşamada önem dereceleri ABC ile ifade edilir.%80'e kadar A grubu, %85–95 B grubu ve %95–100 C grubu olarak belirlenir. A grubu çok önemli, B grubu önemli , C grubu az öneme sahip olarak belirtilir.
İşletmenin gider kalemleri büyükten küçüğe listenelip kümülatif yüzdesi alındığında %78'i (%80' e en yakın alınır.)ilk üç nedenin işletme giderlerini en çok etkilendiği ve A grubunda olduğu gözlemlenir. İşletme; hammadde, işçilik ve finansman giderlerini dikkate alarak iyileştirmeler yaptığında büyük ölçüde fayda sağlayacaktır.
Bu örnek için Excelde oluşturduğum pareto grafiği yukarıdaki gibidir. (grafik, tablodaki işletme giderleri ve kümülatif yüzdeleri seçilerek oluşturulmuştur. ) İşletmenin gider kalemleri listesi Excel ile pareto grafiğine dönüştürüldüğünde görsel olarak ilk üç giderin toplam içinde etkisi daha net bir şekilde gözlemlenmektedir.
Kaynaklar
Yıldız, Osman,2019,ENM315 Kalite Mühendisliği, Karabük Üniversitesi
Altan, Şenol,2020,ENM317 Sistem Analizi ve Tasarımı, Karabük Üniversitesi
https://www.youtube.com/watch?v=xCQDLuEsKNE
https://chrisvacc.medium.com/the-absolute-fastest-way-to-learn-r-for-data-science-606ab2b28b7e
